Μονές και Ναοί Μητροπόλεως Τρίκκης,Πύλης και Γαρδικίου

Ναοί και Μονές Μετεώρων
"Κυριακό" Σκήτης Σταγών ή Δουπιάνης (αρχές 13ου αιώνα) Ο ναός της Θεοτόκου που αποτελούσε το «Κυριακό» της σκήτης των Μετεώρων, υφίσταται έως και σήμερα λίγο κάτω από το μονή του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά και συγκέντρωνε από τα «προσευχάδια» και τις «κέλλες» τους ερημίτες των μετεωρίτικων βράχων κάθε Κυριακή. Επιβλητική και ηγετική μορφή, με μεγάλη δράση και ακτινοβολία, υπήρξε κατά τα μέσα του ΙΔ΄ αιώνα και αργότερα ο «πρώτος» της Σκήτης των Σταγών και καθηγούμενος της μονής της Θεοτόκου της Δούπιανης ή Δουπιάνου, Νείλος, γνωστός από κείμενα, έγγραφα και επιγραφές της εποχής. Είναι επίσης ο ιδρυτής και κτίτορας, κατά το έτος 1366/67, της Μονής Υπαπαντής.
Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά (13ος/14ος αιώνας) Οι απαρχές της μοναστικής ζωής στο βράχο του Αναπαυσά τοποθετούνται στο 14ο αι. και η επωνυμία της μονής οφείλεται πιθανότατα σε κάποιον παλαιό κτήτορά της. Στη φάση αυτή ανήκει το μικρό παρεκκλήσιο του Αγίου Αντωνίου, στους τοίχους του οποίου διατηρούνται λείψανα τοιχογραφιών. Το μοναστήρι ανακαινίστηκε ριζικά κατά την πρώτη δεκαετία του 16ου αι., όταν ο μητροπολίτης Λαρίσης άγιος Διονύσιος ο Ελεήμων και ο έξαρχος Σταγών ιερομόναχος Νικάνορας , που είναι οι κτήτορες της μονής, ανήγειραν το σημερινό καθολικό, το οποίο αγιογραφήθηκε από τον περίφημο Κρητικό ζωγράφο Θεοφάνη Στρελίτζα, το 1527. Από την πρώτη δεκαετία του 20ου αι. η μονή εγκαταλείφθηκε και άρχισε να ερειπώνεται. Στη δεκαετία του 1960 ανακαινίστηκε και αναστηλώθηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.
Μονή Υπαπαντής (14ος αιώνας) Η μονή της Υπαπαντής του Κυρίου βρίσκεται στον ομώνυμο βράχο, ο οποίος συναντάται κοντά στο Μεγάλο Μετέωρο. Κτήτορες της μονής υπήρξαν ο μοναχός όσιος Νείλος και ο μοναχός Κυπριανός το 1367 μ.χ. Ο ναΐσκος της Αναλήψεως ή Υπαπαντής είναι πολύ σπουδαίος από αρχαιολογικής απόψεως, διότι κτίσθηκε εκ βάθρων και ιστορήθηκε (σύμφωνα με την επιγραφή ιστορήσεως) με τους κόπους και την επιστασία "του πρώτου της Σκήτεως Σταγών και καθηγουμένου της Δούπιανης Νείλου" το έτος 1367 μ.χ. Έως τα μέσα του 18ου αι. μ.χ. το μοναστήρι, το οποίο υπαγότανε ως Μετόχι στη μονή Βαρλαάμ, είχε ήδη ερειπωθεί και παρέμεινε κλειστό. Τότε και συγκεκριμένα το 1765 μ.χ. ανακαινίζεται από τον εθνικό ήρωα παπά-Θύμιο Βλαχάβα και από το 1808 μ.χ χρησιμοποιούταν από τον ίδιο ως στρατηγείο κατά την επανάσταση που άρχισε εναντίον των Τούρκων στην Καλαμπάκα. Τα στρατεύματα των Τουρκαλβανών, υπό την ηγεσία του Αλή Πασά των Ιωαννίνων, καταστρέφουν τη μονή-στρατηγείο και συλλαμβάνουν τον παπά-Θύμιο ο οποίος οδηγήθηκε στα Ιωάννινα όπου βασανίστηκε και μαρτύρησε φρικτά τελικά.
Μονή Αγίου Αντωνίου Μπάντοβα (15ος αιώνας) Στην χαράδρα που χωρίζει την Καλαμπάκα από το Καστράκι , στην τοποθεσία, η οποία λεγόταν Κοφίνια, μέσα σε δυσπρόσιτα σπήλαια σώζονται από τον 14ο αιώνα τα γραφικά μονύδρια του Αγίου Νικολάου Κοφινά ή Μπάντοβα , του Αγίου Αντωνίου , το ιερό ασκητήριο του Οσίου Γρηγορίου, καθώς και ο ναός του Γενεσίου της Θεοτόκου. Είναι η πλέον ήσυχη και πιο ελκυστική γωνιά του πέτρινου δάσους της αγίας και σεπτής λιθοπόλεως Μετεώρων , όπου αισθάνεται κανείς έντονα το άρωμα της ασκητικής βιωτής αφανών οσίων πατέρων έξι και πλέον αιώνων πίσω στο ιστορικό βάθος . Πλάι από την τιτανόβραχη πέτρα της Αϊάς, νοτιοδυτικά προς το Καστράκι, υψώνεται ο βράχος του Μπάντοβα, ο οποίος στην βορεινή του πλευρά φιλοξενεί το ιερό σπηλαιώδες ασκητήριο του Αγίου Νικολάου σε υψόμετρο 370 μέτρων. Τώρα για να ανέβει κανείς στον Άγιο Αντώνιο δε χρειάζεται επιδεξιότητα γιατί έσπασαν το βράχο και έγινε δρόμος». Η προαναφερόμενη φορητή εικόνα του 17ου αιώνα με τους δύο αγίους Αντωνίους, δηλαδή με τον Μέγα και τον άγιο Αντώνιο Βεροίας φυλάσσεται σήμερα στην Ιερά Μονή Αγίας Τριάδας.
Μονή Ρουσσάνου (13ος/14ος αιώνας) Η Μονή Ρουσάνου είναι χριστιανικό ορθόδοξο μοναστήρι, το οποίο βρίσκεται στα Μετέωρα. Είναι ένα από τα έξι που συνεχίζουν να είναι ενεργά στα Μετέωρα, τα οποία από το 1988 συμπεριλαμβάνονται στα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Δεν είναι γνωστό γιατί ονομάστηκε Ρουσάνου, με πιθανότερη θεωρία να πήρε το όνομά της από τον πρώτο οικιστή του βράχου ή τον κτήτορα του πρώτου ναού. Ο βράχος ήταν γνωστός ως βράχος του Ρουσάνου ήδη από τις αρχές του 16ου αιώνα, όταν εγκαταστάθηκαν οι κτήτορες Ιωάσαφ και Μάξιμος, οι οποίοι έχτισαν ξανά την τότε ερειπωμένη μονή. Το 1545 ανακατασκεύασαν το καθολικό, το οποίο είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και τιμά και την Αγία Βαρβάρα. Η μονή παρήκμασε τον 19ο αιώνα και έγινε ερημητήριο της μονής Βαρλαάμ. Αναστηλώθηκε τη δεκαετία του 1980 και σήμερα λειτουργεί ως γυναικείο μοναστήρι. Η μονή καταλαμβάνει όλο το πλάτωμα στην κορυφή του βράχου όπου βρίσκεται. Είναι τριώροφη, με το καθολικό, το αρχονταρίκι και κελιά στο ισόγειο, και κελιά και βοηθητικούς χώρους στους άλλους ορόφους. Το καθολικό είναι σταυροειδής αγιορείτικου τύπου ναός με λιτή (νάρθηκας με τρούλο) αγιογραφημένος το 1560. Η πρόσβαση στο μοναστήρι γίνεται με σκάλα και δύο γέφυρες, οι οποίες κατασκευάστηκαν το 1930 στη θέση παλαιότερης ξύλινης γέφυρας
Μονή Αγίου Πνεύματος (14ος αιώνας) Η Μονή Αγίας Τριάδας είναι ελληνορθόδοξο μοναστήρι στα Μετέωρα, στην κεντρική Ελλάδα. Είναι ένα από τα έξι που συνεχίζουν να είναι ενεργά στα Μετέωρα, τα οποία από το 1988 συμπεριλαμβάνονται στα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.[2] Η κατασκευή της άρχισε τον 14ο - 15ο αιώνα. Η ιστορία κατασκευής μοναστηριών στους απότομους βράχους των Μετεωρών αρχίζει τον 14ο και 15ο αιώνα. Ακόμη και πριν από αυτό, μοναστικές κοινότητες είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή από τον 11ο αιώνα. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, η μονή της Αγίας Τριάδας κτίστηκε από τον μοναχό Δομήτιο το 1438,[3] όμως υπάρχουν αναφορές της μονής από το 1362. Το καθολικό της μονής, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, κτίστηκε το 1475-76. Η αγιογράφηση του ναού ξεκίνησε το 1741. Το καθολικό της μονής είναι του σταυροειδούς εγγεγραμμένου τύπου με τρούλο ο οποίος υποστηρίζεται από δύο κολώνες. Το καθολικό του μοναστηριού κατασκευάστηκε τον 15ο αιώνα και αγιογραφήθηκε το 1741 από τους μοναχούς Αντώνιο και Νικόλαο. Ένα μικρό σκευοφυλάκιο κτίστηκε στην νοτιοανατολική γωνία του ναού το 1689. Ο ευρύς εσωνάρθηκας με τη θολωτή οροφή κτίστηκε το 1689 και αγιογραφήθηκε το 1692. Το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, λαξευμένο στο βράχο, περιέχει τοιχογραφίες του 1682. Ήταν πλούσια διακοσμημένο και περιείχε σημαντικούς θησαυρούς, οι οποίοι όμως απομακρύνθηκαν από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το παρεκκλήσι έχει μορφή ροτόντας. Αριστερά της εισόδου βρίσκεται ο πύργος του βριζονίου και η τράπεζα και απέναντι βρίσκονται τα κελιά. Πίσω από το καθολικό, στο ψηλότερο σημείο του βράχου, υπάρχει εξώστης.
Μονή Αγίου Γεωργίου Μανδηλά (14ος αιώνας) Στο βαθούλωμα βράχου, απέναντι από την Παναγία Δούπιανη, ανατολικά του Καστρακίου και προσιτή μόνο από τους ικανούς αναρριχητές, βρίσκεται η Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Μανδηλά. Σύμφωνα με ένα παλιό έθιμο, την ημέρα της γιορτής του Αγίου και με το τέλος της λειτουργίας, οι νέοι του χωριού κρεμούν πολύχρωμα μαντήλια και ανάβουν λαμπάδες στη Μονή. Τα μαντήλια μένουν έως την επόμενη γιορτή του Αγίου και θεωρούνται ευχές για υγεία. Η ίδρυση της Ι. Μ. Αγ. Γεωργίου Μανδηλά τοποθετείται στον 14ο αι. σύμφωνα με τα λίγα στοιχεία που διαθέτουμε, τα οποία ανήκουν στην παράδοση, γιατί η μονή μέχρι σήμερα δεν έχει μελετηθεί επιστημονικά. Σύμφωνα με την παράδοση στα πόδια του βράχου, όπου είναι κτισμένο το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας απλωνόταν ένα πυκνό δάσος. Σ’ αυτό το δάσος απαγορευόταν η κοπή των δέντρων, πράγμα που ίσχυε και για τους κατακτητές. Όμως ένας στρατιώτης της Τουρκικής φρουράς του Καστρακίου, μια μέρα ενώ άρχισε να κόβει ένα δέντρο έπεσε κάτω αναίσθητος, σαν πεθαμένος. Ο Τούρκος διοικητής του χωριού νομίζοντας ότι κάποιος «γκιαούρης» τον σκότωσε, διέταξε να συγκεντρωθούν όλοι στην πλατεία. Απείλησε με σκληρά αντίποινα, αν δεν του παρέδιδαν το φονιά του στρατιώτη του. Τη στιγμή εκείνη ακούστηκε από το μοναστήρι μια δυνατή φωνή, που έλεγε ότι κανείς δε σκότωσε τον στρατιώτη, αλλά τον τιμώρησε ο Αϊ Γιώργης. Θα γινόταν όμως καλά αν πρόσφεραν κάτι οι Τούρκοι στον άγιο. Κι αμέσως η γυναίκα του αγά έδωσε το μαντήλι του φερετζέ της.
Μονή Βαρλαάμ (14ος/16ος αιώνας) Η μονή Βαρλαάμ οφείλει το όνομά της στον ασκητή Βαρλαάμ, ο οποίος πρώτος κατοίκησε τον βράχο το 14ο αι. Η ιστορία της μονής αρχίζει ουσιαστικά από τις αρχές του 16ου αι., όταν στο βράχο εγκαταστάθηκαν και οργάνωσαν το κοινόβιό τους οι Γιαννιώτες αδελφοί Νεκτάριος και Θεοφάνης οι Αψαράδες, γόνοι παλιάς βυζαντινής οικογένειας της Ηπείρου. Οι Αψαράδες το 1518 ανακαίνισαν εκ βάθρων το παρεκκλήσιο των Τριών Ιεραρχών, το οποίο ήταν κτισμένο στη θέση του αρχικού καθολικού της μονής που είχε κτίσει ο Βαρλαάμ, το 1536 κατασκεύασαν τον πύργο βριζονίου και το 1541 έκτισαν το σημερινό καθολικό που είναι αφιερωμένο στους Αγίους Πάντες. Το 1627 το παρεκκλήσιο των Τριών Ιεραρχών ξαναχτίστηκε στη θέση του παλαιού καθολικού που είχαν κτίσει οι Αψαράδες και το 1637 αγιογραφήθηκε από το καλλιτεχνικό συνεργείο του ιερέα Ιωάννη και των παιδιών του, οι οποίοι κατάγονταν από την Καλαμπάκα. Η αγιογράφηση του καθολικού της μονής έγινε σε τρείς φάσεις. Στην πρώτη φάση φιλοτεχνήθηκαν, τo 1548, από τον περίφημο αγιογράφο Φράγγο Κατελάνο οι τοιχογραφίες του ιερού βήματος και του κυρίως ναού. Στη δεύτερη φάση, το 1566, αγιογραφήθηκε η λιτή από τους Θηβαίους αγιογράφους Γεώργιο Κονταρή και τον αδελφό του Φράγγο με χορηγία του Αντωνίου Αψαρά, επισκόπου Βελλάς Ιωαννίνων. Η τελευταία φάση του διακόσμου (1780 και 1782) που μαρτυρείται από την κτητορική επιγραφή στο βορειοδυτικό πεσσό, πάνω από την παράσταση της Παναγίας, αναφέρεται πιθανότατα σε μικρής έκτασης επέμβαση της οποίας εμφανή στοιχεία δεν διακρίνονται. Η τελευταία αυτή φάση εντάσσεται στην περίοδο κατά την οποία το μοναστήρι εξακολούθησε να ακμάζει, οργανώθηκε βιβλιογραφικό εργαστήριο και δέχτηκε πλούσιες δωρεές από ηγεμόνες της Βλαχίας. Σημαντική για την ιστορική διαδρομή της μονής υπήρξε η συμβολή του μοναχού Χριστοφόρου, ο οποίος κατά τη διάρκεια του 18ου αι. ταξινόμησε το πολύτιμο αρχείο της και αντέγραψε πλήθος ιστορικών κειμένων. Το μοναστήρι χάρη στην οικονομική ευρωστία του διακρίθηκε τόσο στην πνευματική προκοπή, όσο και στη συμμετοχή στους εθνικούς αγώνες ως τα τελευταία χρόνια. O επισκέπτης της μονής μετά την άνοδο της κλίμακας, συναντά αριστερά το νοσοκομείο, το οποίο αναστηλώνεται τα τελευταία χρόνια και προσκολλημένο στη βόρεια πλευρά του το παρεκκλήσιο των Αγίων Αναργύρων. Ακολουθεί, δεξιά, το καθολικό, και ο πύργος βριζονίου. Το καθολικό της μονής είναι ένας δικιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος, αθωνίτικου τύπου, ναός. Του κυρίως ναού προηγείται ευρύχωρη λιτή, ένας τετράστυλος χώρος με τρούλο. Βορειοδυτικά του καθολικού βρίσκεται η τράπεζα, η οποία έχει διαμορφωθεί σε μουσείο κειμηλίων της μονής, ο ναΐσκος των Τριών Ιεραρχών, η εστία, τα κελιά και ο ξενώνας. Το παρεκκλήσιο των Τριών Ιεραρχών, το οποίο μπορεί να επισκεφθεί κανείς μόνο με την άδεια των μοναχών, είναι ένας μονόχωρος δρομικός ξυλόστεγος ναός
Μονή Μεταμορφώσεως (14ος αιώνας)
Μονή Αγίου Στεφάνου (τέλη 14ου αιώνα) Ο βράχος της μονής του Αγίου Στεφάνου κατοικήθηκε από μοναχούς στα τέλη του 12ου αι. Σύμφωνα με πληροφορίες που σήμερα δεν είναι δυνατόν να επιβεβαιωθούν, πρώτος ιδρυτής της μονής, κατά το έτος 1191/2, φέρεται ο όσιος ασκητής ονομαζόμενος Ιερεμίας. Η κτηριακή συγκρότηση της μονής που ιδρύθηκε το 14ο αι. ολοκληρώθηκε στο 15ο και 16ο αι. Πρώτος κτήτορας της μονής είναι ο μοναχός, αργότερα ηγούμενός της Αντώνιος Καντακουζηνός. Ο Αντώνιος κατά την άποψη κάποιων ερευνητών ήταν γιός του Σέρβου Δεσπότη της Ηπείρου Νικηφόρου του Β΄ (1359) και γόνος της μεγάλης βυζαντινής οικογένειας. Δεύτερος κτήτορας είναι ο μοναχός Φιλόθεος “εκ Σκλάταινας”, ο οποίος αναφέρεται ως ανακαινιστής “εκ βάθρων θεμελίων” του Αγίου Στεφάνου. Ο Θεόφιλος ανήγειρε εκ νέου το παλαιό, σήμερα, καθολικό, κατασκεύασε τα κελλιά και άλλους βοηθητικούς χώρους της μονής. Επί των ημερών του (1545) η μονή έγινε σταυροπηγιακή και διατήρησε αυτό το προνόμιο ως το 1743. Το 1798 κτίζεται νέο καθολικό, αφιερωμένο στον Άγιο Χαράλαμπο, ο οποίος από το 17ο αι. αναφέρεται ως ο δεύτερος προστάτης της μονής. Το 18ο και 19ο αι. ανεγείρονται ή κτίζονται για πρώτη φορά διάφορα κτήρια και η μονή παίρνει τη μορφή που έχει σήμερα. Το μοναστήρι, στο οποίο από το 1961 εγκαταβιεί γυναικεία αδελφότητα διακρίνεται για την αξιόλογη κοινωνική του δράση.
Υπόλοιπου Νομού ΤρικάλωνΚοσμικά Μνημεία
Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Καλαμπάκας (10ος/11ος αιώνας) Η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η οποία βρίσκεται στην παλιά πόλη, ανεγέρθηκε μεταξύ του 10ου και του 11ου αιώνα επάνω στα ερείπια μιας Παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Είναι ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής μικτού τύπου, έχει υπερυψωμένο και φωτισμένο το μεσαίο κλίτος του νάρθηκα και το τρίβηλο. Ο εξωνάρθηκας προστέθηκε τον 16ο αιώνα. Στον νότιο τοίχο είναι εντοιχισμένα εξωτερικά πολλά αρχαία τμήματα ανάγλυφων ( ρόδακες, ανάγλυφες παραστάσεις, επιγραφές, ακρωτήρια κ.α), καθώς κι ένα παλαιοχριστιανικό γλυπτό με κληματίδα. Από τον γλυπτικό διάκοσμο της βυζαντινής βασιλικής εκκλησίας, το παλαιότερο μέρος είναι το μαρμάρινο κιβώριο της Αγίας Τράπεζας το οποίο βρίσκεται μέσα στο ιερό Βήμα. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο μοναδικός στην Ελλάδα μαρμάρινος άμβωνας που επιβλητικός υψώνεται στο κέντρο του μεσαίου κλίτου και βρίσκεται μπροστά από την Ωραία Πύλη. Έχει ανακατασκευαστεί στο μεγαλύτερο μέρος του από αρχιτεκτονικά μέλη του παλιού άμβωνα. Οι τοιχογραφίες του ναού χρονολογούνται από τον 12ο αιώνα μέχρι τον 16ο αιώνα και παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Πολλές τοιχογραφίες δημιουργήθηκαν το 1573 από τον ιερέα Κυριαζή και από τον Νεόφυτο, γιο του επιφανή ζωγράφου Θεοφάνη του Κρητός. Η σημαντικότερη από τις φορητές εικόνες του ναού είναι η αμφιπρόσωπη εικόνα, η οποία στη μια πλευρά απεικονίζει την Κοίμηση της Θεοτόκου και στην άλλη την Σταύρωση του Χριστού. Οι δύο χωριστές πλέον εικόνες, με την κλοπή και αποκατάσταση τους φυλάσσονται στην Ιερά μονή Βαρλαάμ των Μετεώρων. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού ανήκει στα αξιόλογα έργα της μεταβυζαντινής ξυλογλυπτικής και δημιουργήθηκε μάλλον τον 17ο αιώνα. Τμήμα μωσαϊκού πατώματος έχει επίσης αποκαλυφθεί σε μικρό βάθος στο μπροστινό αριστερό μέρος του κυρίως ναού.
Ναός "Παλαιοπαναγιάς" στα Χάσια (14ος αιώνας) Βόρεια του χωριού Βλαχάβα και σε απόσταση έξι περίπου χιλιομέτρων απ’ αυτό, υπάρχει το μικρών διαστάσεων ξωκκλήσι της Παναγίας το οποίο είναι κτισμένο σε σπηλιά ενός μεγάλου επιμήκη βράχου ίδιας σύστασης με τους βράχους των Μετεώρων.Ο μικρός ναός είναι κτισμένος σε φυσική σπηλιά βράχου, σε ύψος 35-40 μέτρα πάνω από το έδαφος. Σ’ αυτόν ανεβαίνει κανείς από τα 50 περίπου λαξευμένα στο βράχο σκαλιά που κατασκεύασε το 1937 ο Σέρβος Παύλος Λαζάροβιτς. Ο ίδιος έφτιαξε και τη σκάλα της μονής Αγίας Τριάδας Μετεώρων. Πάνω από την είσοδο του ναού εξωτερικά στην κόγχη είναι ιστορημένη η Παναγία η βρεφοκρατούσα. Δεξιά υπάρχει η αχρονολόγητη επιγραφή: «Σπιλεώτισα το οποίον όνομα το ευρύκαμεν στην παλαιά ειστορία». Ο κάτασπρος εξωτερικά, και αυτό δε δένει με το περιβάλλον, σπηλαιώδης ναΐσκος ήταν κλειστός και δεν μπορέσαμε να τον δούμε εσωτερικά. Τα βημόθυρα και οι παλιές εικόνες του τέμπλου μεταφέρθηκαν στην μονή Αγίου Στεφάνου. Εξωτερικά στη σπηλιά του βράχου υπάρχει η παράσταση της ένθρονης Θεοτόκου με τους Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ. Λέγεται πως την ημέρα της εορτής, 14-15 Αυγούστου, την επισκέπτονται πολλοί πιστοί και από τον βράχο βγαίνει θαυματουργό αγίασμα.
Ναός Αγίας Παρασκευής Γαρδικίου (14ος αιώνας)
Μονή Μεγάλων Πυλών (Πόρτα-Παναγιάς) (13ος αιώνας) Στην όχθη του Πορταϊκού ποταμού, απέναντι από την κωμόπολη της Πύλης, στον παλαιό οικισμό της Πόρτα-Παναγιάς που ήταν γνωστός στην βυζαντινή εποχή ως “Μεγάλαι Πύλαι”, βρίσκεται ο ναός της Πόρτα-Παναγιάς, άλλοτε καθολικό σταυροπηγιακής μονής. Η μονή που ήταν αφιερωμένη στο όνομα της Ακαταμαχήτου Θεοτόκου ιδρύθηκε το 1283 από τον σεβαστοκράτορα Ιωάννη Άγγελο Κομνηνό Δούκα, νόθο γιο του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β΄ Δούκα και διαλύθηκε στην διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Το καθολικό που είναι σύγχρονο με την αρχική φάση της μονής, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, αποτελεί το μοναδικό σωζόμενο κτίσμα της. Το 1843 πέρασε στη δικαιοδοσία της γειτονικής μονής Δουσίκου, ενώ παράλληλα εξακολουθούσε να λειτουργεί ως ενοριακός ναός των κατοίκων του χωριού της Πόρτα-Παναγιάς.
Μονή Δούσικου (16ος αιώνας)
Γέφυρα Επί του Πορταϊκού (16ος αιώνας)
Νομού Καρδίτσας
Ναός Αγίου Αθανασίου Παλαμά (14ος μ.Χ. αιώνας)
Μονή Παναγίας Κορώνης (τέλη 15ου μ.Χ. αιώνα)
Μονή Πελεκητής Καρίτσας Δολοπών (τέλη 15ου μ.Χ. αιώνα)
Μονή Πέτρας Καταφυγίου (16ος μ.Χ. αιώνα)

Official page >>>

Ναοί και Μονές στη Μητρόπολη Τρίκκης,Πύλης και Γαρδικίων
"Κυριακό" Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Κορμπόβου Η μονή Κορμπόβου, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, είναι κτισμένη πάνω σε απόκρημνη τοποθεσία υψ. 100μ. περίπου λίγο έξω από το χωριό Λαγκαδιά (πρώην Κόρμποβο) στην νότια άκρη των Αντιχασίων, σε απόσταση 15 χιλιομέτρων από τα Τρίκαλα. Η μονή ήταν ανδρική αλλά από το 1972 ως σήμερα λειτουργεί ως γυναικεία. Η ονομασία Κόρμποβο, φαίνεται περισσότερο να είναι σλαβική και πιθανώς να δόθηκε τον 14ο αιώνα, τότε δηλ. που οι Σέρβοι είχαν καταλάβει τη Θεσσαλία και όλες τις γύρω περιοχές κατά μία ετυμολογία σημαίνει Μαυροβούνι και κατ' άλλη απότομος βράχος.
Ι.Ν. Ζωοδόχου Πηγής Σαραγίων Εορτή της Ζωηφόρου Πηγής είναι το ορθότερο κατά τινας. Είναι μία από τις νεώτερες εορτές της Χριστιανοσύνης.Η ονομασία οφείλεται στον ομώνυμο Ναό που είναι στην Κωνσταντινούπολη.Ζωοδόχος Πηγή, περήφημο στην ορθοδοξία αγίασμα που κείται στην Κωνσταντινούπολη, κοντά στο χώρο που ήσαν τα παλάτια των πηγών. Η ανακάλυψη αυτού του αγιάσματος οφείλεται στον Λέοντα τον Μέγαν(457-474), που όταν ήταν ακόμη ιδιώτης, πριν δηλ. γίνη βασιλεύς, βρήκε στο μέρος εκείνο τυφλόν και τον θεράπευσε, βάζοντας, κατά θεία επιταγή, στα μάτια του πηλό από την πηγή αυτή Αργότερα όταν ανέβηκε στο θρόνο έκαμε εκεί πέριξ (γύρω) εκκλησία μεγαλοπρεπή προς τιμήν της Θεοτόκου και τον χώρο τον αποκάλεσε Πηγή. Το 559 ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός μεταποίησε τον Ναο της Ζωοδόχου Πηγής και τον έκανε περικαλλέστερο με το υλικό που περισσεψε από την αγία Σοφία, διότι είχε γιατρευθέι από λιθίαση.
Μητροπολιτικός I.N. Αγίου Νικολάου Τρικάλων Ο Ιερός Μητροπολιτικός Ναός Αγίου Νικολάου Αρχιεπισκόπου Μύρων της Λυκίας, του Θαυματουργού, δεσπόζει επιβλητικός στο κέντρο της πόλης των Τρικάλων επί της οδού Στρατηγού Σαράφη, αποτελώντας τη λατρευτική καθέδρα της τοπικής Εκκλησίας και μία από τις πλέον αξιόλογες σύγχρονες μνημειακές εκφράσεις της ελληνορθόδοξης παράδοσης στην πόλη και την ευρύτερη περιοχή, ίσως δε και την κορυφαία. Είναι, κατά την εύστοχη ρήση μεγάλου ορθοδόξου ιεράρχη που τον επισκέφθηκε, "απαύγασμα των ευλαβών ψυχών όλων των Τρικαλινών".Βρίσκεται στη θέση παλαιότερου ιστορικού ναού αφιερωμένου στον Άγιο Νικόλαο που είχε θεμελιωθεί το 1870 από τον Επίσκοπο Τρίκκης Κωνστάντιο Β και ο οποίος καταστράφηκε ολοκληρωτικά τη νύχτα της 15ης Απριλίου 1941 (Μεγάλη Τρίτη) κατά το βομβαρδισμό της πόλης από τα γερμανικά αεροπλάνα.
Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου Ζηλευτής Τρικάλων Είναι η κεντρική εκκλησία και ενοριακός ναός του χωριού.Παλαιότερα υπήρχε μικρή εκκλησία η οποία κατεδαφίστηκε περί το 1910 και στη θέση του ανεγέρθη εκ βάθρων ο σημερινός ναός.Η κατεδαφισθείσα παλαιά εκκλησία είχε χτισθεί πριν από 200 χρόνια σύμφωνα με τη μητρόπολη Τρίκκης.Το αρχιτεχνικό σχέδιο κατασκευής του ναού εγκρίθηκε την 15η Μαίου του 1910 όπου και άρχισαν οι εργασίες. Την εργολαβία για το κτίσιμό της ανέλαβε ο κτίστης Αργυρόπουλος από τον Πεντάλοφο της Κοζάνης.Το 1924 σκεπάστηκε και το 1926 άρχισε να λειτουργεί οπότε οι κάτοικοι του χωριού έπαψαν να εκκλησιάζονται στο ξωκλήσι της Παναγίας.Άργησε να αγιαστεί επειδή είχε πολλές ελλείψεις.Το τέμπλο είναι κτιστό με συνήθεις γύψινες διακοσμήσεις. Υπάρχουν δύο παλιές εικόνες του Μεγάλου αρχιερέα (Χριστού ) και της Παναγίας στις οποίες υπογράφει ο αγιογράφος στις 26 Αυγούστου του 1824.Ο ναός είναι πέτρινος σταυρεπίστεγος με αμφικλινή στέγη και ανατολικά καταλήγει σε τρεις κόγχες ,πεντάπλευρη η κεντρική,οι πλάγιες τρίπλευρες.Τα πλάγια κλίτη έχουν επίπεδη οροφή και το κεντρικό αποτελείται από ημικυλινδική καμάρα που διακόπτεται στο ύψος του κυκλικού τρούλου με τα 8 παράθυρα. Κάθε σειρά κλίτους του κυριως ναού περιλαμβάνει 4 πεσσούς. Μετά την απαλλοτρίωση των χωραφιών της εκκλησίας,το 1927 το κράτος παρεχώρισε στην εκκλησία ως κλήρο 52 στρέμματα και οικόπεδο 4,2 στρεμμάτων όπου διαμορφώθηκε η κεντρική πλατεία του χωριού.
Αγιος Aθανάσιος Μπάρας Τρικάλων Βορειοανατολικά της παλιάς και γραφικής συνοικίας «Βαρούσι» της πόλης των Τρικάλων αναπτύχθηκε μια νέα συνοικία. Η ανάπτυξή της ήταν τόσο γρήγορη που σύντομα χρειάστηκε να κτιστεί, για τις λειτουργικές ανάγκες των κατοίκων ένας νέος ναός. Έτσι (πρώτο)κτίσθηκε ο ενοριακός ναός μας ο οποίος αφιερώθηκε στον Άγιο Αθανάσιο. Τα εγκαίνιά του τελέστηκαν την Κυριακή 1η Μαΐου 1883. Η νέα συνοικία ονομάστηκε «Μπάρα», λέξη που προέρχεται από το Σλαβικό bara και σημαίνει τέλμα, δηλαδή νερά που λιμνάζουν. Αποκαλούνταν ωστόσο και «Καραγάτσι» από τις τούρκικες λέξεις Kara agac που σημαίνει μαύρο δένδρο. Πρόκειται για το δένδρο φτελιά που αφθονούσε στην περιοχή. Η ονομασία Καραγάτσι αναγράφεται σε σκεύη της Εκκλησίας και συγκεκριμένα σε ένα επάργυρο δισκοπότηρο του 1884 και ένα αργυρό δίσκο του 1888 που βρίσκονται στο σκευοφυλάκιο του ναού.Ο αρχικός ναός ο οποίος επισκευάσθηκε με έξοδα και συνδρομή των κατοίκων το 1922, ήταν ένας μικρός και φτωχός ναός που μόλις επαρκούσε για την φτωχή αλλά αναπτυσσόμενη ενορία. Έτσι, το 1951 άρχισε η ανέγερση ενός νέου και ευρύχωρου ναού που αποπερατώθηκε το 1960, οπότε και εγκαινιάστηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 1960. Πρόκειται ακριβώς για το σημερινό ναό. Είναι μια πέτρινη, τρίκλιτη, σταυρική βασιλική με διπλή στέγη και τρούλο, που καταλήγει ανατολική σε τρεις κόγχες. Το αρχιτεκτονικό σχέδιο ανήκει στο μηχανικό Κωνσταντίνο Κούγκουλο. Το μαρμάρινο τέμπλο που φιλοτέχνησε ο διάσημος Τρικαλινός γλύπτης και ζωγράφος Μενέλαος Καταφυγιώτης, αντικαταστάθηκε το 1998 από ένα υπέροχο ξυλόγλυπτο δημιουργία του μάστορα ξυλογλύπτη Κώστα Οικονόμου. Οι εικόνες που συνόδευαν το αρχικό μαρμάρινο τέμπλο είχαν έντονες δυτικές και ρωσικές επιρροές και είχαν αγιογραφηθεί από τον αθηναίο αγιογράφο Διονύσιο Καρούσο. Οι εικόνες του νέου ξυλόγλυπτου τέμπλου έχουν καθαρά βυζαντινό χαρακτήρα και είναι όλες έργα του αγιογραφικού οίκου της γυναικείας Ιεράς Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου Κορπόβου- Λαγκαδιάς Τρικάλων. Πρόκειται αναμφίβολα, για σύγχρονα αριστουργήματα της βυζαντινής τέχνης και η ενατένισή τους κατανύσσει την ψυχή του πιστού γεννώντας προσευχητική διάθεση. Οι πρώτες τοιχογραφίες που κάλυπταν ένα μέρος του εσωτερικού του ναού έγιναν από τους: Διονύσιο Καρούσο, αδερφούς Μηλιώνη (Αριστείδη και Ευάγγελο) και Θεόδωρο Μάνθο. Η υπάρχουσα αγιογράφηση του Ιερού ναού είναι έργο των αγιογράφων Πατουχέα Δημήτριο και Ονούφριο Γράμμο ξεκίνησε το έτος 2013 και η οποία συνεχίζεται, μέχρι να ολοκληρωθεί η αγιογράφηση του Ναού.
Μονή Αγίου Νεκταρίου Τρικάλων
Ιερός Προσκυνηματικός Ναός Αγίων Αναργύρων Τρικάλων Ο ναός των Αγίων Αναργύρων είναι ένας από τους δέκα ναούς που διέθετε κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχία η αμιγώς χριστιανική συνοικία Βαρούσι, στην πόλη των Τρικάλων. Ο ναός που είναι κτισμένος σε υπερυψωμένο ευρύχωρο πλάτωμα είναι μια είναι τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική, τα κλίτη της οποίας διαιρούνται με τμήματα τοίχων. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή «ανακαινίσθη εκ βάθρων? και τοιχογραφήθηκε το 1575. Κατά μια άποψη ο υφιστάμενος ναός διαδέχθηκε κατεστραμμένο παλαιότερο ναό που υπήρχε στην ίδια θέση . Το αρχικό κτίσμα, του 1575, ήταν μονόχωρο με τρίπλευρη κόγχη στα ανατολικά. Σε μεταγενέστερη περίοδο προστέθηκαν τα πλάγια κλίτη και το κτίσμα υπερυψώθηκε. Εσωτερικά ο ναός κοσμείται με τοιχογραφίες από τις οποίες αυτές του κυρίως ναού χρονολογούνται στο 1575 ενώ οι αντίστοιχες του νάρθηκα στο 1627. Ενδιαφέρουσες, με την έννοια της ιστορικής αναφοράς, είναι οι παραστάσεις των επισκόπων Λαρίσης που εικονίζονται στο νάρθηκα του ναού. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού και οι εικόνες του χρονολογούνται στον 17ο αιώνα.
Άγιος Νικόλαος Αρδανίου Τρικάλων Ο μεγάλος κι επιβλητικός Ναός του Αγίου Νικολάου Αρδανίου κτίσθηκε το 1819. Μάλιστα πριν τον περασμένο Μάιο πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις εορτασμού της συμπλήρωσης των 200 χρόνων της λειτουργίας του. Το σχήμα του ναού είναι ρυθμού Βασιλικής με τρούλο και μάλιστα του τύπου της σταυρεπίστεγης, όπου ο σταυρός σχηματίζεται καθαρά στη στέγη. Ο ρυθμός αυτός υπάρχει ήδη από τον 19ο αιώνα. Η τοιχοποιία του είναι από πελεκητή πέτρα. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πύλες εισόδου του ναού.Εσωτερικά αποτελείται από δύο κιονοστοιχίες που χωρίζουν τον ναό σε τρία κλίτη. Τα απλά κι ανθεκτικά κιονόκρανα βαστούν τα δυνατά τόξα. Οι κίονες συνδέονται με τα ημικυκλικά τόξα κατά μήκος και κατά πλάτος του ναού. Δοκάρια ενώνουν τα κιονόκρανα με τις βάσεις των τόξων. Ο τρούλος στηρίζεται σε τέσσερις κολόνες κι ακουμπά στα τεράστια τόξα που τις συνδέουν κι έχει διάμετρο το πλάτος του μεσαίου κλίτους. Αληθινό κόσμημα είναι το ξύλινο τέμπλο του ναού που κατασκευάστηκε το 1848. Αποτελεί λαμπρό έργο λαϊκής ξυλογλυπτικής. Είναι μία αποθέωση της χλωρίδας και της πανίδας. Ένας κόσμος πραγματικός και συμβολικός. Άγγελοι ασώματοι, ολόσωμοι, η Κιβωτός, το Άγιον Ποτήριον, ο Τίμιος Σταυρός κ.α. Το κοσμούν πολλές φορητές εικόνες από τη ζωή του Χριστού. Ξεχωριστό ενδιαφέρον κι αξιόλογης τεχνοτροπίας παρουσιάζουν και οι μεγάλες φορητές εικόνες τοποθετημένες στα πλαίσιά του, όπου διακρίνονται κι αργυρεπένδυτα μέρη σ΄ αυτές με χρονολογία 1860. Της ίδιας τεχνοτροπίας με το τέμπλο είναι ο Άμβωνας, το Προσκυνητάρι κι ο Δεσποτικός Θρόνος. Τόσο οι τοίχοι, όσο και η οροφή του Κυρίως Ναού και του Ιερού είναι σκεπασμένα από αγιογραφημένες παραστάσεις πάνω σε «φρέσκο» και με φυσικά χρώματα. Όλος ο πλούτος του ζωγραφικού διάκοσμου είναι δημιούργημα του 19ου αιώνα.
Ιερά Μονή Αγίου Στεφάνου Τρικάλων
Ιερός Ναός Αγίας Φανερωμένης Τρικάλων Η μακραίωνη ένδοξη Ιστορία της μεγάλης ενορίας μας Γενεσίου της Θεοτόκου «Παναγίας Φανερωμένης» με τους πολλούς ιστορικούς και περικαλείς ναούς της έχει ασφαλώς γράψει στο ενεργητικό της και πλούσια πνευματική προσφορά. Μέσα στους Ναούς της κυρίως που τελούνται τα Ιερά Μυστήρια της Πίστεως μας και αγιάζουν τους Πιστούς με τα κηρύγματα και τις συμβουλές πολλών Πατέρων, Μητροπολιτών και Πρεσβυτέρων ,πόσες ψυχές αναγεννήθηκαν, ξεκουράσθηκαν από τον κόπον της παρούσης ζωής και μετετάθηκαν δικαιωμένες στην αιωνιότητα.
Ιερός Ναός Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου στο Γαρδικάκι Τρικάλων O Ιερός Ναός φυλάσσει ως πολύτιμο θησαυρό απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου.υ Aπολυτίκιον Ηχος α’. Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου Ο ποιμενικός αυλός της θεολογίας σου, τάς των ρητόρων ενίκησε σάλπιγγας· Ως γάρ τά βάθη του Πνεύματος εκζητήσαντι, καί τά κάλλη του φθέγματος προσετέθη σοι. Αλλά πρέσβευε Χριστώ τω Θεό, Πάτερ Γρηγόριε, σωθήναι τάς ψυχάς υμών.
Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Καλαμπάκας (10ος/11ος αιώνας)
Ναός "Παλαιοπαναγιάς" στα Χάσια (14ος αιώνας)
Ναός Αγίας Παρασκευής Γαρδικίου (14ος αιώνας)
Μονή Μεγάλων Πυλών (Πόρτα-Παναγιάς) (13ος αιώνας)
Μονή Δούσικου (16ος αιώνας)
Γέφυρα Επί του Πορταϊκού (16ος αιώνας)
Νομού Καρδίτσας
Ναός Αγίου Αθανασίου Παλαμά (14ος μ.Χ. αιώνας)
Μονή Παναγίας Κορώνης (τέλη 15ου μ.Χ. αιώνα)
Μονή Πελεκητής Καρίτσας Δολοπών (τέλη 15ου μ.Χ. αιώνα)
Μονή Πέτρας Καταφυγίου (16ος μ.Χ. αιώνα)

Official page >>>